تشریفات ترحیم مشهد در مساجد

تشریفات ترحیم مشهد نسبت به شهرهای دیگر کشورمان بسیار با شکوه تر برگراز می شود.

مجلس ترحیم، مجلسی است که خانواده و خویشان شخص درگذشته به منظور آمرزش‌خواهی، فاتحه‌خوانی یا ختم ترتیب می‌دهند. پیشینۀ برگزاری مجلس سوگواری، هم‌چنان‌که در برخی از آثار و نشانه‌های برجای مانده از عهد باستان بود، و به درازای حیات بشر بر زمین است. در اسلام نیز شرکت در مراسم سوگواری و پذیرایی در مجلس ترحیم به دوران صدر اسلام می‌رسد.

مراحل اجرای مراسم تشریفات ترحیم مشهد

انجام مداحی و مرثیه سرایی در مجالس ختم :

بعد از انجام مراسمات تشیع جنازه و خاکسپاری برگزاری مجلس ترحیم یکی از مهم ترین برنامه ها تشریفات ترحیم مشهد در مساجد برای اموات میباشد که به آن مجالس یاد بود یا تذکر و ترحیم میگویند که شامل مجالس سوم هفتم چلم وسالگردمیباشد.اما از نکات مهم آن اجرای مداحی ومرثیه ثرایی توسط مداح است ساختار کلی و چارچوب مداحی در مجالس ترحیم ساختار خودش را دارد و باید نکات آن بخوبی رعایت گردد

از چه زمانی مراسم "روز سوم"، پس فوت میت باب شد؟

به طور کلی مراسم سوگواری از جمله مسایل فرهنگی یک جامعه محسوب می شود و تشریفات ترحیم مشهد در گروه مراسمی قرار دارد که تمامی ادیان به آن توجهی خاص دارند. ولی جالب است بدانید که مراسم روز سوم که امروزه نیز در میان مردم متداول است ریشه ای بسیار تاریخی دارد به نحوی که این امر در دوران باستان ایران و پس از فتح ایران از سوی اعراب با اختلاط فرهنگ های ایران و اسلام همچنان پایدار ادامه یافت، به نحوی که تهمینه رئیس السادات طی مقاله ای اینگونه می نویسد:

مراسم سوگواری زردشتیان مراسم بسیار طولانی بوده است. این مراسم از لحظه مرگ فرد تا جمع کردن استخوان های او از دخمه توسط نَسو سالاران (مرده کش ها) ادامه داشته است. از مهمترین مراحل آیین سوگواری در بین زردشتیان مسأله تطهیر است. چه تطهیر خانه ای که فرد در آن فوت شده و چه تطهیر افرادی که با مرده در تماس بوده اند. و برای هر کدام مراسم و آیین های خاصی مشخص شده است. اما در این میان مراسم سوگواری که پس از دخمه گذاری فرد زردشتی، توسط اطرافیان انجام می گردیده قابل توجه است که یکی از این مراسم توجه به روز سوم فردِ فوت شده است که تا به امروز نیز این مراسم توسط زردشتیان برگزار می شود.

زردشتیان در روز سوم درگذشتِ فرد، مجلس ترحیمی که زردشتیان آن پُرسه Porseh می گویند برپا می کردند. ریشه واژه پُرسه از کلمه پِرِسَت Peresat از مصدر پرس peres به معنی پرسیدن و سوال کردن است که در واقع به مفهوم عزاپُرسی از خانواده مصیبت دیده بوده است. واژه پُرسه pors-e به معنی مجلس ختم و ترحیمی است که پس از سه روز عزاداری برگزار می شود این مجلس ترحیم به یاد شخص درگذشته برگزار می گردد. در این مجالس افراد با صاحب عزا همدردی کرده و در تألمات او خود را شریک می دانند البته امروزه زردشتیان مراسم پرسه همگانی هم دارند که به نام پُرسه هماروانان خوانده می شود. این مراسم دو نوبت در سال برگزار می شود یکی در روز 29 خرداد و یکی هم 25 بهمن ماه. در این پُرسه کلیه کسانی که در سال های اخیر چه وابستگان و چه دوستانشان فوت کرده اند، شرکت می کنند.

جربه ثابت کرده است که برخی از این مجالس تشریفات ترحیم مشهد، پرجمعیت تر و باشکوه تر و در عین حال، تأثیرگذارتر برگزار می شود؛ از این رو فرصت و موقعیّت بسیار مغتنمی است تا مبلّغ دینی بتواند از آن بهره برداری کند؛ زیرا در فضای چنین جلساتی تا حدود زیادی دلها آماده پذیرش سخنان و مطالب سخنران است. بنابراین، برای بهتر برگزارشدن سخنرانی در این گونه مجالس، نکاتی را یادآور می شویم:

پرهیز از موضوعات تکراری

بسیار مشاهده می شود که در تشریفات ترحیم مشهد مجالس ترحیم، مبلّغین فقط آیات مربوط به مرگ، نظیر آیات «اِنّا لِلّهِ وَاِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ»، «کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ» و... را می خوانند و اندکی تفسیر کرده، چند دقیقه ای موعظه می کنند و با نقل حکایت و ذکر مصیبتی، منبر خود را پایان می دهند.

رعایت مقتضای حال

مبلّغ محترم باید از لحاظ برخورد با افراد، در مجالس دقت داشته باشد. لبخند، بذله گویی افراطی و... تأثیر سخن را در این گونه سخنرانیها که مجلس حزن و عزاست، پایین می آورد و شاید در مواردی موجب رنجش خاطر صاحبان عزا نیز بشود.

گزینش موضوع مناسب و غیر تکراری

مبلّغ گرامی می تواند پس از خواندن خطبه، یک آیه در موضوعات زیر و یا موضوعات متناسب دیگر را قرائت کند؛ موضوعاتی نظیر: چیستی مرگ و حکمت آن، آیات اثبات حشر، آیات حساب، شفاعت، شهادت دادن اعضا در قیامت، درجات ایمان، خلود و جاودانگی در آخرت، فضل ایمان و اوصاف متقین، احوال متقین و مجرمین در قیامت، محبت خدا، صبر، توکل، ابتلا، خوف و رجا، معاد و...

ابراز همدردی با بازماندگان

پس از قرائت خطبه و آیه با ترجمه، که شایسته نیست بیش از 3 دقیقه طول بکشد، صاحبان عزا و حضّار را تسلیت و سرسلامتی بدهد و سعی کند هر چه بیشتر جانب اخلاص را رعایت کند و در نحوه تسلیت گفتن دقت کافی داشته باشد. بنابراین، تشریفات ترحیم مشهد نباید تحت تأثیر موقعیّت مادّی و مقام و منصب متوفّی یا بستگان و یا حضّار قرار گیرد و متوفی را بیش از آنچه که هست، مورد تقدیر و تمجید و تعریف قرار دهد.

سعی در برقراری نظم

در بعضی از مناطق، رسم بر این است که مدعوّین پس از ورود به مسجد، بدون حفظ حرمت سخنرانی، تقاضای فاتحه می کنند و یا با صدای بلند بازماندگان را تسلیت و سرسلامتی می دهند.