می‌دانید قدیمی ترین مسجد مشهد کدام است؟ مسجد گوهرشاد یکی از آثار تاریخی دوره تیموریان و همچنین یکی از مساجد قدیمی و معروف ایران می‌باشد. این مسجد در حرم مطهر رضوی قرار دارد. مسجد گوهر شاد به دلیل قدمت تاریخی، سبک معماری و طرح‌های زیبا و هنری، آن را به یکی از جاذبه‌ها و مکان‌های مذهبی، تاریخی و فرهنگی تبدیل کرده است که مورد بازدید باستان شناسان، گردشگران و دیگر علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. برای آشنایی بیشتر با مسجد گوهرشاد در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.
تاریخچه مسجد قدیمی گوهرشاد
گوهرشاد، دختر امیر غیاث الدین ترخان که در سال 818 هجری قمری، دستور داد تا مسجدی در ضلع جنوبی حرم بنا کنند. این بنا در سال 821 قمری ساخت آن به پایان رسید. پس از آن همسر گوهرشاد برای شرکت در بازگشایی آن از هرات به مشهد آمد و شمعدانی به وزن 3000 مثقال طلا به مسجد تقدیم کرد. گوهر شاد که از زنان مشهور عصر تیموری بود در هرات به قتل رسید. از این رو نام این مسجد را گوهر شاد گذاشتند.
مسجد گوهرشاد به دلیل ظرافت و زیبایی کاشی کاری و سبک معماری، این مسجد یکی از سازه‌های فوق‌العاده و شاهکار معماری ایرانی در دوره تیموری است. و به دلیل موقوفات متعدد و مجاورت با حرم علی بن موسی الرضا، یکی از مهم‌ترین و پر رفت و آمدترین مساجد ایران به شمار میرود، از این رو برخی آن را مهم‌ترین و پربازدیدترین مسجد ایران می‌دانند.
اسم مسجد گوهرشاد در دو قسمت با کاشی معرق نوشته شده است: یکی بر بالای دروازه نقره‌ای که به دارالسیاده منتهی می‌شود و دیگری بر روی کتیبه ایوان مقصوره که به خط زیبای شاهزاده بایسنگر نوشته شده است. در وسط آن کتیبه‌ای به نام محمدرضا امامی وجود دارد.
معماری مسجد گوهرشاد مشهد
بنای مسجد گوهرشاد مانند دیگر مساجد مشهد، مسجد توفیق مشهد، مستحکم و به سبک و مدل کلاسیک با چهار ایوان ساخته شده است. چهار ایوان آن در صحنی که به شکل مربع است در مسجد قرار دارد و در فاصله بین این ایوان‌ها ایوان‌های بزرگی قرار دارد. مسجد گوهر شاد دارای دو دروازه (درب) ورودی و خروجی است. ایوان‌های واقع در دو طرف مسجد به صورت موازی ساخته شده‌اند. اما در تمام نقاط این مسجد می‌توان هنر ایرانی را تماشا کرد.
طاق‌های گنبدی، گلدسته‌هایی به سبک ایرانی و همچنین خطوطی که در زمینه گچی آن وجود دارد، زیبایی این بنا را بیشتر و جذاب‌تر می‌کند. گلدسته‌های مسجد به سبک مقرنس ساخته شده است و همچنین می‌توانید یکی از هنرهای مهم دوره تیموری یعنی معرق کاری را در این مسجد بر روی کاشی معرق زرد رنگ با نام بانی مسجد ببینید. مسجد گوهرشاد، در ایوان شمالی مسجد ایوان دارالسیاده. نوشته شده است.
گلدسته‌ها و گنبدهای مسجد گوهرشاد
ارتفاع گنبد مسجد گوهرشاد 41 متر می‌باشد که در بالای آن ایوان‌های مقصوره قرار دارد، سطح خارجی آن با آجرهای لعاب دار و همچنین یک کتیبه که با خط کوفی تزئین شده است. در اطراف این دو ایوان گلدسته‌هایی وجود دارد که ارتفاع آنها 43 متر و همچنین کتیبه‌هایی در آن موجود می‌باشد. این گلدسته‌ها از زمین شروع شده و پیوسته تا ایوان مقصوره بالا رفته و تبدیل به مناره می‌شود. محیط بیرونی گنبد 61.85 متر است. به دلیل مشکلات پیش روی آن در سال 1341 برچیده شد و گنبد فعلی ساخته و با مصالح جدید تزئین شد. مساحت مسجد گوهرشاد 2800 متر مربع و زیربنای آن 9400 متر مربع است.
محراب مسجد گوهرشاد
یکی از مهم‌ترین بخش‌های مجموعه گوهرشاد، محراب باشکوهی است که در انتهای ایوان قرار دارد و لبه‌های اطراف محراب با کتیبه‌ای مرمت‌شده با کاشی‌های معرق منقوش به آیه الکرسی تزئین شده است. نور و پایه‌های داخلی محراب با سنگ‌های مرمر سفید تزئین شده است.
در سمت راست محراب، منبر صاحب الزمان (صاحب شاه) قرار دارد که منبری طولانی و قدیمی است و در سال 1243 قمری (دوران فتحعلی شاه قاجار) توسط استاد محمدخراسانی ساخته شد. روش خاتم، از چوب گلابی و گردو بدون میخ. فلزی است که در سال 1320 بازسازی شده است.
این منبر مانند منبرهای مسجد بیت المقدس و مسجد خلیل الرحمن در رواق حضرت ابراهیم (علیه السلام) در اردن ساخته شده و هم اکنون در حفاظ‌هایی با میله‌های آهنی نگهداری می‌شود. قسمتی از بخش زیرین آن با شیشه‌های ضخیم تزئین شده است.
کلام آخر
همان طور که بیان کردیم مسجد گوهرشاد یکی از قدیمی‌ترین مسجدهای شیعیان در مشهد مقدس می‌باشد، این مسجد که نزد معماران ایرانی طراحی و ساخته شده است و یک شاهکار ایرانی محسوب می‌شود. این مسجد از دوران تیموریان تا الان مستحکم و پایدار مانده است یعنی حدود 600 سال است که به همین صورت باقی مانده است. شما از مسجد گوهرشاد مشهد چه می‌دانید؟ در این محتوا که توسط تشریفات شمس گرداوری شده است، تلاش کرده ایم تمام آن‌چه که باید در مورد مسجد گوهرشاد بدانید را بیان کنیم.
